کود دهی انگور | تغذیه و جدول برنامه غذایی انگور

مدیریت کود دهی انگور و تغذیه باغات  

انگور یکی از با ارزش ترین محصولات باغی که تولید آن در دنیا و ایران دارای اهمیت فراوانی است. ايران يكي از كشورهاي عمده ي توليد كننده ي كشمش است و از نظر ميزان توليد بعد از كشورهاي آمريكا و تركيه قرار دارد.

حدود ۳۱۰ هزار هکتار سطح زیر کشت انگور در ایران است و استان هاي خراسان، قزوین، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی مهم ترین تولید کنندگان این محصول هستند. انگور در برابر سرما مقاوم است و در زمستان قادر به تحمل سرما تا ۱۸- درجه سانتيگراد می باشد ولي دماي پايين تر از اين باعث خشك شدن شاخه اي انگور مي شود. بارندگی در فصل تابستان باعث پوسيدگي آن مي شود به اين ترتيب منطقه مي بايست فاقد باران هاي تابستان به ويژه در ماه هاي خرداد، تير و مرداد باشد.

ارقام مختلف انگور در ایران

مهمترین ارقام تازه خوري انگور شامل یاقوتی، خلیلی بی دانه سفید و قرمز، عسگري، سفید فخري، سرخ فخري، صاحبی، شیرازي، تبرزه، لعل سفید و قرمز و … می باشد.

اهمیت اقتصادی انگور

ارزش این محصول به لحاظ قابلیت مصرف آن به طرق مختلف از جمله تازه خوري و تهیه کشمش، کنستانتره، آبمیوه، فرآورده هاي تخمیري، مربا، شیره و روغن بذر انگور بسیار زیاد است و از این لحاظ نقش مهمی در اقتصاد کشورهاي تولید کننده آن دارد.

ضرورت تغذیه و استفاده از برنامه غذایی

افزایش میوه در محصولات باغی از نظر اقتصادی برای باغداران بسیار حائز اهمیت است. درختان میوه در مراحل مختلف رشد، مدیریت تغذیه ای و همچنین مراقبت های گیاهپزشکی ویژه ای نیاز دارند. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع تغذیه و کود دهی انگور برای رشد رویشی و زایشی مناسب و متعادل، تغدیه صحیح درختان میوه در قالب یک برنامه غذایی مناسب جهت رشد کافی و افزایش تولید میوه و با کیفیت بالا ضروری می باشد. برای این منظور اولین قدم، بررسی سوابق خاکشناسی، انجام آزمایش های دوره ای خاک، آب و گیاه به منظور تعیین شرایط جذب، بررسی حاصلخیزی خاک و سپس استفاده از برنامه تغدیه ای است.

مشکلات ناشی از عدم کود دهی انگور در باغات 

امروزه اکثر باغداران با مشکلات تغذیه ای  زیادی در باغ روبرو هستند که می توان به مواردی از آن ها اشاره کرد:

۱- عدم باز شدن شکوفه ها و یا ریزش شکوفه ها در اثر کمبود عناصر غذایی و یا در صورت کوددهی در زمان نامناسب

۲- پیدایش اختلالات فیزیولوژیک در درخت و تولید میوه های بدشکل که قابلیت عرضه به بازار را ندارند.

۳- کاهش سلامت عمومی و مقاومت درخت در برابر تنش های محیطی مانند یخبندان، سرما، گرما و کمبود رطوبت

۴- پیدایش آفات و بیماری ها در اثر کمبود عناصر غذایی مورد نیاز پس از تشکیل میوه

معرفی عناصر غذایی مورد نیاز در انگور

حساسیت انگور به تغذیه ي مواد معدنی یک عامل مهم براي افزایش کمیت و کیفیت میوه است.

کمبود عناصر غذایی در انگور را  چطور بشناسیم؟

بطور کلی علائم کمبود هر کدام از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، تا حدودی در اندام های هوایی بخصوص در برگ ها و میوه نیز ظاهرمی شود.

ابتدا نقش عناصر غذایی و سپس علائم کمبود را بررسی میکنیم؛

۱- عناصر غذایی پرمصرف در انگور

نقش نیتروژن: نیتروژن یکی از عناصر اصلی کلروفیل در برگ است. کلروفیل ترکیبی شیمیایی در گیاهان است که با استفاده از انرژی خورشید، آب و دی‌اکسیدکربن قند تولید می‌کند. این فرایند فتوسنتز  نام دارد. علاوه براین نیتروژن جزئی از ویتامین ها، اسیدهای آمینه و سیستم های انرژی درون گیاه است که پروتئین های آن را تشکیل می دهند. بنابراین، نیتروژن مستقیما مسئول افزایش میزان پروتئین در گیاهان است و گیاهان بدون وجود پروتئین‌ها پژمرده و از بین می‌روند.

نیتروژن عملکردی شبیه به ماشین دیزلی دارد! چرا که عنصر محرک رشد  است؛ موجب افزایش رشد، پنجه زنی، گلدهی، تولید و توسعه برگ و ایجاد رنگ سبز تیره در ساقه و برگ ها می شود. بنابراین تشکیل میوه و عملکرد را نیز افزایش می دهد. وجود مقدارکافی نیتروژن در انگوردر نهایت  باعث بهبود کمیت، کیفیت و تعداد حبه در خوشه می شود.

علایم کمبود نیتروژن: در کمبود این عنصر، برگ ها کمرنگ و مایل به زرد شده و رشد شاخه ها هم کاهش می یابد. وقتی کمبود بطور شدید باشد؛ پهنک برگ پژمرده شده و برگ ها هم ریزش پیدا می کنند. از طرفی دیگر حبه ها نیز کوچک می مانند.

نقش پتاسیم در انگور:

این عنصر در قندسازي، جابجایی قندها و سنتز پروتئین ها نقش اساسی دارد و هر نوع کمبود پتاسیم منجر به کاهش کیفیت، کاهش قندمحلول و قند غیرمحلول در میوه میگردد. همچنین پتاسیم باعث فعالسازي آنزیم هاي مخصوص شده و به میزان تعدیل آب هم کمک میکند.

کمبود پتاسیم در انگور:

نشانه هاي کمبود به طور معمول در اوایل تابستان ابتدا به طور مشخص در برگهایی که در قسمت وسطی شاخه ها قرار گرفته اند دیده میشود. کم رنگ شدن و خشک شدن برگ از قسمت لبه ي کناري آن شروع می شود و با گذشت فصل، خشکی ادامه یافته و تا بین رگبرگهاي اصلی پیشرفت میکند. در اثر کمبود شدید پتاسیم، رشد شاخه ها به طور مشخص کاهش می یابد. حبه ها بطور پراکنده در خوشه خشک می شوند. قسمت پایین خوشه در اواسط تابستان متلاشی و از بین می رود. حبه ها ی انتهایی بطور کامل خشک می شوند.

نقش فسفر:

فسفر در فعل و انفعال هاي سوخت و ساز نظیر تبدیل قند به نشاسته دخیل می باشد. به همین دلیل در صورت کمبود، آنتوسیانین در برگ تشکیل میگردد.

کمبود فسفر:

کمبود این عنصر باعث توقف رشد ریشه و همینطور شاخه ها می شود. برگها کوچک می شوند و لبه آن ها بدون اینکه لوله شود به سمت پایین برمیگردد. در کمبود فسفر تغییر رنگ در لبه برگها و دمبرگها به بنفش و لکه هاي منقوطی در آنها ظاهر میشود.

۲- عناصر غذایی کم مصرف یا ریزمغذی در انگور

مصرف عناصر کم مصرف براساس آزمون خاک، PH خاک و عکس العمل گیاه می باشد. عناصر کم مصرف بهتر است به مقدار نیاز گیاه استفاده شوند. این عناصر بصورت محلول پاشی و یا کود آبیاری می توانند استفاده شوند. کاربرد خاکی معمولا در زمان آماده سازی خاک و کاربرد محلول پاشی در طی فصل رشد گیاه توصیه می شود.

علائم کمبود روی:

درصورت کمبود این عنصر برگ ها شکل طبیعی خود را از دست داده و کلروفیل آنها به زردي گراییده و بین رگبرگها به رنگ سبزتیره یا رگه هاي کوچک(Little Leaf)  به صورت نوار پهن سبزرنگ مشاهده می شود. برگ ها کوچک می شوند، خوشه به صورت نامرتب و با تعداد خیلی کمتر ازحد معمول حبه تشکیل می شود. اندازه ي حبه ها و خوشه نسبت به حبه هاي طبیعی کوچک می باشد. کمبود روي همچنین سبب ریزش یا ترکیدن پوست حبه ها درست بعد ازگلدهی میشود. خوشه ها بطور غیریکنواخت میرسن؛ بعضی حبه هاي یک خوشه سبز می باشند در حالی که حبه ها دیگر رسیده اند.

کمبود بور:

برگ ها در اثر کمبود بور تغییر رنگ داده و بین رگبرگ آنها به رنگ زرد و به حالت سوختگی در می آیند. نشانه هاي کمبود بور در انگور به آسانی قابل تشخیص است به طوريکه بوته ي مو در اثر کمبود شدید بور، میوه نداشته و برخی از خوشه ها کاملا سوخته و خشک می شوند به طوريکه فقط ساقه ي خوشه همراه با چند حبه باقی می ماند. حبه ها ریز، غیرطبیعی و یا رشد عرضی پیدا میکنند.

کمبود آهن:

از علائم کبود این عنصر، زرد شدن پهنگ برگ های جوان تر و سبز باقی ماندن رگبرگ های آن می باشد. برگ های تازه روئیده زردی بیشتری را در خود ظاهر می سازند و لکه های نارنجی بر روی برگهای انتهایی گسترده می شوند. در اواخر بهار که سرعت رشد درخت زیاد هست، به علت کاهش جذب آهن، برگ ها زرد می شوند و این روند در اواخر تابستان، با تشدید رشد رویشی علایم کمبود آهن به اوج خود می رسد.

چرا کمبود آهن در باغات و مزارع شایع هست؟

به دلیل متراکم بودن یا رطوبت بیش از حد خاک، میزان بالای فسفر در خاک، بالا بودن pH خاک و رسی بودن خاک شرایط جذب برای آهن توسط ریشه فراهم نمی باشد بنابراین کمبود آهن در باغات و مزارع همیشه شایع هست.

کمبود کلسیم:

علائم کمبود کلسیم ابتدا برگ ها از کناره ها شروع به زرد شدن و سپس سوختگی به صورت نوار باریکی در حاشیه برگ ظاهر می شود. سپس در حاشیه برگ سوختگی به رنگ قهوه اي ایجاد شده و به تدریج به سمت محل اتصال پهنک و به دمبرگ پیشروي میکند. کمبود کلسیم موجب بافت مردگی ساقه انگور می شود. میوه نرم شده و خاصیت انبارداري آن کاهش می یابد. از عوارض دیگر کمبود کلسیم همچون نرمی حبه ها، ریزش حبه ها، کاهش رنگ و قهوه اي شدن حبه ها و افزایش میزان ترك خوردن حبه ها ایجاد می شود.

بعد برداشت انگور چه اقدام تغذیه ای لازم است؟

در سال پر محصول درخت از تمام ذخیره غذایی خود استفاده کرده و دچار کمبود مواد غذایی می باشد. برای اینکه در سال بعد درخت دچار کم باردهی یا سال آوری  نشود، نیاز به کود دهی و تامین عناصر غذایی درخت مطابق با یک برنامه غذایی اصولی می باشد. کود دهی انگور بعد برداشت در هر سال علاوه بر اینکه کمک می کند که درخت تمام شکوفه ها و جوانه های زایشی خود را نگه دارد بلکه باعث افزایش تولید محصول نیز می شود.

سال آوری چیست؟

سال آوری یا تناوبِ باردهی Alternate bearing یا Biennial bearing یک اصطلاح مورد استفاده در علم میوه‌شناسی است که به باردهی نامنظم درختان میوه، از سالی به سال دیگر گفته می‌شود. در سال‌آور یا «پرمحصول» یا روشن (On-year) (شکل زیر) تولید گل و میوه بیش از حد طبیعی باعث کاهش سایز و کیفیت میوه و آسیب فیزیکی به درخت به خاطر افزایش وزن شاخه‌ها می‌شود. همچنین این افزایش میوه به دلیل کاهیدن از قدرت باروری درخت باعث کاهش گل انگیزی و تشکیل میوه و ایجاد یک سال «کم محصول» یا خاموش (Off-year) در فصل بعد می‌شود.

کود مخصوص سال آوری و افزایش محصول

کود فروت ست: حاوی عناصر ازت، روی، بر و مولیبدن در کنار یکدیگر منجر به افزایش و بهبود گلدهی و تبدیل بیشتر گل ها به میوه شده و در نهایت کیفیت بهتر محصول را در پی خواهد داشت. کود فروت ست مایع و یا فروت ست پودری ضمن درمان کمبود روی، بر و مولیبدن سبب تغذیه جوانه ها از طریق محلول پاشی شده و درصد تلقیح دانه های گرده را افزایش می دهد. همچنین به دلیل داشتن درصد بالایی از اسید آمینه و عنصر روی و بر می تواند ترکیب مناسبی جهت تشکیل میوه باشد. خاصیت کلات کنندگی اسید آمینه موجود در این کود موجب افزایش سرعت و میزان جذب سایر عناصر ریز مغذی توسط گیاه می شود.

برنامه غذایی و کود دهی انگور

تغذیه صحیح یکی از اصول اولیه دستیابی به کشاورزي پایدار است. دانستن حد بهینه غلظـت عناصر غذایی در خاك، برگ و میـوه محصـول بـاغی کشـور گـامی بـه سـوي افـزایش کمـی و کیفـی محصولات کشاورزي، نیل به کشاورزي پایدار و افزایش صادرات تولیدات کشاورزي تـوام با کیفیـت برتـر درکشور می باشد. تغذیه باغ زمانی اثربخش و کارآمد است که طبق یک برنامه دقیق و منظم اجرا شود. برنامه غذایی شتاک، یک برنامه دقیق و منظم تغذیه‌ای برای باغ شماست.

در جدول زیر میزان نیاز، زمان کود دهی و غلظت عناصـر غذایی ضروری و مورد نیاز انگور در تمام مراحل رشد نشـان داده شـده است.

توصیه های لازم حین مصرف کودها:

– حرارت محیط در هنگام محلول پاشی پائین تر از ۲۹ درجه سانتی گراد باشد.

– بهتر است بعد از محلول پاشی، آبیاري باغ و مزرعه انجام گیرد.

– در هنگام محلول پاشی رطوبت نسبی هوا بالاتر از ۷۰ درصد باشد.

– سرعت باد در حد مناسب باشد تا در محلول پاشی اختلال ایجاد نکند.

– پی اچ محلول هاي تهیه شده در محدوده بین ۶ الی ۸ باشد

– نوع ترکیبات پاشیده شده و اثر متقابل آنها روي یکدیگر مورد توجه قرار گیرد

– جهت کارایی بیشتر به محلول کود یا سم تهیه شده حدود ۲۵۰ میلی لیتر مایع ظرفشویی، ریکا یا صابون محلول پاشی افزوده شود.