شپشک ها همراه با سفید بالک ها، پسیل ها و شته ها متعلق به زیر راسته Sternorrhyncha می باشند. این دسته از حشرات در تمامی زیست گاه های گیاهی به استثنای قطب شمال و جنوب انتشار دارند. شپشک ها از آفات مهم و خسارتزای گیاهی به شمار می آیند. شپشک ها به دلیل جثه کوچک و پنهان ماندن از دید سیستم های نظارتی و مقررات قرنطینه ای، به راحتی توسط فراورده های گیاهی به مناطق جدید وارد شده و در غیاب دشمنان طبیعی به یکی از آفات خسارت زا و کلیدی آن منطقه نیز تبدیل می شوند.
شپشک ها چه خسارت هایی به محصولات کشاورزی می زنند؟
شپشک ها معمولاً کلیه اندام های هوایی گیاه از قبیل ساقه، تنه، شاخه، برگ و میوه درختان میوه، زینتی و حتی درختان غیر مثمر را مورد حمله قرار می دهند. این حشرات با فرو بردن خرطوم خود به داخل نسج گیاهی ضمن ترشح مواد سمی از خرطوم خود، از شیره گیاهی نیز تغذیه می نمایند .بطور کلی در انواع محصولات خسارت های زیر را به بار می آورند:
- شپشک ها در اثر مکیدن شیره نباتی باعث ضعف شدید درختان میزبان می گردد.
- با تضعیف نمودن درختان باعث مستعد نمودن آن ها برای تغذیه و حمله ی سایر آفات مانند سوسک های چوب خوار و پوست خوار خواهد شد.
- درختان میزبان این دسته از آفات بدلیل ضعف کلی، تحمل سرمای زمستان و خسارات ناشی از یخبندان ها را نخواهند داشت.
- ترشح عسلک باعث تجمع گرد و خاک در سطح تنه و سرشاخه و برگ درختان میزبان و در بعضی موارد تولید نوعی کپک یا دوده (فوماژین) می گردد.
- حمله شپشک ها به درخت باعث رکود فعالیت های فیزیولوژیک درخت بخصوص کربن گیری و تنفس می گردد.
- روی برگ ها لکه های سفید رنگی ایجاد می شود؛ در نتیجه برگ ها زودتر از زمان موعد دچار ریزش می شوند.
- درختان آلوده دارای برگ های کوچک، رنگ پریده و سر شاخه ها نیز خشک می شوند؛ خشک شدن شاخه ها و سر شاخه ها به دلیل تزریق مواد سمی به محل تغذیه توسط شپشک می باشد.
- میوه ها با ابعاد خیلی ریز و بد شکل تشکیل می شوند.
- ضعف ناشی از تغذیه این آفت، عملکرد محصول و همینطور کیفیت آن را به شدت کاهش می دهد.
- تراکم بالای جمعيت آفت مي تواند سرشاخه هاي آلوده را به طور کلی از بین ببرد در نتیجه تاج درخت نابود می شود.
از روی چه علایمی به حضور شپشک ها در گیاه پی ببریم؟
انواع شپشک ها از طریق شکل سپر، قابل تفکیک با یکدیگر هستند و نام گذاری آن ها نیز بر این اساس می باشد. از بارزترین مشخصه ی این دسته از آفات تولید یک لایه ی غیر قابل نفوذ در برابر عوامل خسارت زننده بر حشره به نام سپر می باشد؛ این سپر به رنگ ها و حالت های مختلفی تشکیل می گردد. از نظر ظاهری هم بر اساس نقطه های متعدد و برجسته ای بر روی پوست درخت شناسایی می شوند.
انواع شپشک های گیاهی:
شپشک سپردار یاDiaspididae :
در این دسته از شپشک ها مانند شپشک واوی سیب؛ پوره های سنسن مختلف به استثنای پوره های سن اول و افراد ماده ی آن ثابت می باشند. این آفت در زیر یک سپر مومی زندگی می کنند.
شپشک های نرم تن یاCoccidae :
در این دسته از شپشک ها مانند شپشک نخودی بادام؛ بدن حشره ماده نرم است ولی پس از تخم گذاری سفت می شود و یک پوشش محافظتی برای تخم ها ایجاد می نماید.
شپشک های آرد آلود یا Psedococcidae :
در این دسته از شپشک ها مانند شپشک آرد آلود مرکبات؛ ترشحات مومی سفید رنگی به وجود می آید و در داخل این ترشحات مومی سفید، اقدام به تخم گذاری و تغذیه می نمایند.
شپشک های غول پیکر یا Margaroididae :
در این دسته از شپشک ها مانند شپشک استرالیایی؛ افراد ماده دارای یک کیسه مومی سفید رنگ در انتهای بدن خود دارند که تخم ها درون آن قرار می گیرند.
آفت شپشک ها به چه گیاهانی حمله می کنند؟
- آفت از نوع شپشک ها دامنه میزبانی متفاوت و متنوعی در بین محصولات کشاورزی را دارند. این آفات انواع درختان میوه دانه دار و هسته دار مانند سیب، به، بادام، هلو، ، زردآلو ، پسته، مرکبات، انگور، انجیر، انار، و … را مورد حمله قرار می دهند.
- شپشک ها علاوه بر حمله به درختان میوه، گیاهان آپارتمانی، از جمله کاکتوس، حسن یوسف، سرخس ها، ساکولونت ها و گیاهان فضای سبز از جمله کاج ها، نارون، بید، بلوط، زبان گنجشک، تبریزی و … را هم مورد تغذیه و خسارت قرار می دهند. بعبارتی دیگر شپشک ها به درختان غیر مثمر، گیاهان آپارتمانی و فضای سبز هم رحم نمی کنند!
چطور با شپشک های گیاهی مبارزه کنیم؟
اگر شما می خواهید که درختان میوه خود را دور از خسارت شپشک ها به ثمر برسانید … و همینطور؛
گیاهان آپارتمانی و زینتی خود را بطور زیبا در خانه خود پرورش دهید و به آسانی هم نگهداری نمایید؛
- بهتر است اول با انواع شپشک ها در درختان میوه و دیگر گیاهان آشنا شوید!
- سپس نحوه مدیریت آن ها را بر حسب مورد و گیاه میزان با ما یاد بگیرید …
شپشک های نخودی
شپشک نخودی حشره ای است از دسته شپشک های نرم تن خانواده ی کوکسیده (Coccidae) که در حالت بلوغ نیم کروی و به رنگ قرمز براق می باشد و اندازه آن در حدود یک ماش یا کمی بزرگتر است. این حشره روی عده زیادی از درختان میوه دانه دار و هسته دار دیده می شود. درختان به و بادام برای این آفت میزبان های بسیار مناسبی و حساسی می باشند.
شپشک نخودی بادام
شپشک نخودی بادام همانند شته ها با تغذیه از شیره گیاه، درختان را تضعیف کرده و عملکرد آنها را کاهش می دهد. قدرت تکثیر شپشک ها بسیار بالاست؛ در نتیحه برای کنترل آن ها بایستی به موقع و سریع اقدام نمود.
برخی از انواع شپشک ها می توانند روی میوه ها نیز تغذیه کنند. اما شپشک نخودی بادام منحصراً از شاخه ها تغذیه می نماید. شپشک نخودی بادام در تمام مناطق میوه خیز کشور انتشار دارد. تاکنون از استان های اصفهان، تهران، کرمان، خراسان، آذربایجان، کرمانشاه، فارس و لرستان بطور وسیع گزارش شده است.
مبارزه با شپشک نخودی بادام
کنترل زراعی
- اقدام به هرس و سوزاندن شاخه های آلوده به آفت در اواخر فصل زمستان تا اوایل فصل بهار صورت گیرد.
- پوره های تازه استقرار یافته در فصل تابستان و هم پوره های سن دو را در اواخر فصل زمستان به طور فیزیکی برس کرده و از شاخه ها جدا نمایید.
کنترل شیمیایی
پراکنش لکه ای شپشک نخودی در باغات تا حدودی مدیریت آفت را راحت تر می نماید؛ در کنترل شیمیایی چنین آفاتی نیازی به سمپاشی کل باغ نیست و صرفاً سم پاشی لکه های آلوده به آفت کافی می باشد.
تعیین زمان دقیق سم پاشی در مبارزه شیمیایی شپشک نخودی بادام
ایـن روش کنترل، بهترین نتیجه را از زمان باز شدن تخم ها تا استقرار پوره های سن یک و ترشح لایه مومی را می دهد، به طـوری که با پایین ترین دز سموم مصرفی نیز می توان این آفت را کنترل کرد. این زمان در مناطق سردسیری در دهه اول تیر ماه به مدت ۷۲ ساعت از زمان شروع باز شدن تخم ها می باشد.
سه مرحله سم پاشی توصیه می شود:
- اواخر تیرماه (این نوع سم پاشی تابستانه ضرری برای میوه ها هم نخواهد داشت)،
- اواخر مهر: با استفاده از مالاتیون، دیمتوات و یا دی کلرووس با دز ۱/۵ تا ۲ در هزار به تنهایی یا به همراه یک روغن امولسیون شونده با دز ۲ % خیلی موثر می باشد.
- در اواخر آبان ماه؛ این مرحله در صورت تداوم آلودگی و حضور شپشک ها نیز توصیه می شود: سم پاشی با استفاده از یک سم فسفره مانند کلرپیریفوس (دورسبان) با دوز ۱ الی ۱/۵ در هزار به همراه یک روغن امولسیون شونده با دز ۲/۵ % تاثیر خوبی در کاهش جمعیت آفت در روی برگ ها و جوانه ها دارد. سمپاشی در اواخر آبان ماه باعث کاهش جمعیت آفت به مدت ۶ الی ۱۲ ماه در برگ ها و جوانه ها می شود ؛ اما روی حشرات مستقر شده روی میوه ها اثر مطلوبی نخواهد داشت.
سپردارها
سپردار واوی سیب
این حشره یکی از آفاتی است که در سال های اخیر در اکثر نقاط میوه خیز ایران طغیان کرده و موجب خسارت فراوان گردیده است. از روسیه، کشورهای اروپایی و نواحی غرب آسیا نیز گزارش شده است و در ایران اولین بار در سال ۱۳۴۶ توسط اسماعیلی وجود آن اعلام گردید. آفت سپردار واوی تقریباً تمام قسمت های درخت سیب را تحت تاثیر قرار می دهد و درخت رفته رفته رشد طبیعی خود را از دست می دهد (۳).
سپردار واوی سیب چطور به سال بعد منتقل می شود؟
این آفت تمام زمستان را به صورت تخم های ریز سپری می کند و در اردیبهشت ماه با گرم شدن هوا تخم ها پوره یا نوزاد می شوند و فعالیت خود را آغاز می کنند.
مبارزه شیمیایی:
طبق مطالعات و بررسي هاي انجام شده بر روي سپردار واوي، مشخص شده است كه بهترین مرحله براي سمپاشي عليه آفت زماني است كه آفت در مرحله سن اول پورگي (پوره هاي خزنده) مي باشد. در این زمان پوره ها در حال حركت روي شاخه ها و سر شاخه ها هستند و هنوز سپری هم تشکیل نشده است.
تعیین مناسب ترین زمان سم پاشي علیه سپردار واوی سیب
با بررسي منظم شاخه هاي آلوده درختان با تراكمي از لایه هاي تشکيل شده از سپرهاي پوششي آفت، تعيين مي شود. این زمان در مناطق سردسير مثل استان هاي تهران، البرز، آذربایجان شرقي، آذربایجان غربي و خراسان رضوي، ضمن بررسي شاخه هاي آلوده و محل استقرار كلني سپردار واوي سيب، از اواسط اردیبهشت ماه با فواصل زماني ۳ روزه و مشاهده خروج پوره هاي خزنده سن اول مشخص خواهد شد.
به گفته های محققین به منظور مشخص نمودن مناسب ترین زمان سمپاشي، بررسي ها و مشاهدات باید خروج حداقل ۵۰ % از پوره ها را از زیر سپر تایيد نماید و بنابراین مشاهده و خروج اولين پوره ها معيار مناسبی براي زمان سمپاشی نمی باشد.
سموم مناسب برای سمپاشی:
(در بهار و تابستان: بر اساس مشاهدات و زمان خروج حداقل ۵۰ % از پوره ها از زیر سپر)
- حشره كش كلرپيریفوس متیل (EC 40.8 %) (دورسبان) با دوز ۱/۵ تا ۱ در هزار، همراه با روغن امولسيون شونده به نسبت ۵ در هزار یا بدون روغن امولسیون شونده نيز مي تواند سپردار واوي سيب را تا ۱۵ روز بعد از سمپاشي در حد قابل قبولي كنترل نماید.
- حشره کش اتيون (EC 47 %) با دوز مصرفی۱/۵ در هزار؛ كارایي قابل قبولي از برندهاي مختلف آن در كنترل سپردار واوي سيب از این حشره کش گزارش شده است.
- توجه: سم پاشي به ویژه در فصل بهار باید به نحوي انجام شود كه تمام اندام هاي هوایي درختان آلوده ( نه فقط محل هاي استقرار سپرها روي شاخه هاي اصلي و یا تنه درخت) با حشره كش پوشيده شود.
شپشک های آرد آلود درختان میوه:
شپشک آرد آلودmely bug ، معروف به شته پشمالو (woolly aphid)، حشرات مکنده و از آفت های خطرناک گیاهان هستند که می توانند در کوتاه ترین زمان باعث آسیب های جدی به گیاه شوند. بدن این نوع حشرات از گرد سفید رنگی پوشیده شده است که به ظاهر بر روی بدن حشره آرد سفید ریخته شده است ؛ از این نظر حشرات مزبور را شپشک آرد آلود نامیده اند.
مبارزه با شپشک های آرد آلود درختان میوه
مبارزه زراعی
- هرس شاخه های آلوده به شپشک
- پرهیز از آبیاری و کود دهی زیاد؛ شپشک های آرد آلود به گیاهانی که دارای مقدار بالای از عنصر غذایی نیتزوژن در سطح برگ ها هستند و گیاهانی که دارای بافت آبدار باشند بشتر حمله می کنند.
- استفاده از فشار باد و یا آب در روی ساقه های قوی برای کم کردن تعداد شپشک ها بر روی درخت
- شتشوی مرتب گیاه مانع از آلودگی مجدد گیاه می شود.
- محلول پاشی درخت با استفاده از صابون های محلول پاشی بسار موثر است.
مبارزه شیمیایی
- کنترل شیمیایی به دلیل اینکه بعضی از گونه ها در زیر پوست ساقه مستقر شده و یا بر روی ریشه هستند مشکل است.
- استفاده از سموم شیمیایی زمانی است که جمعیت حشره بسیار زیاد و در حد بحرانی برای گیاه می باشد.
- به دلیل اینکه مورچه ها از شپشک ها در برابر دشمنان طبیعی نگه داری می کنند؛ برای اینکه دشمنان طبیعی نیز بتوانند شپشک ها را کنترل کنند در نتیجه باید مورچه ها را نیز از بین برد.
تعیین زمان مبارزه شیمیایی
زمانی آغاز می شود که پوره ها سن اول از تخم خارج شده باشند. برای تعین این زمان از تله های زرد رنگ چسبناک استفاده می شود. این تله های را روی گیاه در محل شاخه ها ، تنه و ساقه نصب کرده و زمانی که تعدادی حشره بالغ در تله ها مشاده شده، ۲ هفته بعد زمانی است که پوره های سن اول از تخم تفریخ شده و باید بلافاصله سم پاشی صورت گیرد.
سموم شیمیایی
- حشره كش كلرپيریفوس متیل (EC 40.8 %) (دورسبان) با دوز ۱/۵ تا ۱ در هزار، همراه با روغن امولسيون شونده به نسبت ۵ در هزار یا بدون روغن امولسیون
- حشره کش اتيون (EC 47 %) با دوز مصرفی ۱/۵ در هزار.
شپشک سان ژوزه درختان میوه
شپشک سان ژوزه یکی از آفات شایع است که در باغات میوه منجر به ایجاد خسارت می شود. این شپشک ها زرد رنگ و به اشکال تصادفی وجود دارند. این آفت سپردار تا چند سال گذشته از آفات قرنطینه ای بوده است؛ به طوری که مبدا اصلی این شپشک چین بوده سپس به سایر نقاط جهان انتشار یافته است. این آفت در طول سال ۴ نسل دارد و در صورت عدم کنترل، جمعیت آن بطور سریع طغیان خواهد کرد.
مبارزه با آفت شپشک سان ژوزه
بهترین راه کنترل شپشک سان ژوزه مبارزه در فصل رکود و بهترین زمان آن در بهمن ماه می باشد.
مبارزه زراعی
- هرس و حذف شاخه های شدیداً آلوده به شپشک سان ژوزه در اواخر زمستان
- رعایت اصول صحیح مصرف آب ؛ رطوبت بیش از حد در محیط باغ شرایط را برای افزایش جمعیت شپشک ها فراهم می کند.
- رعایت اصول صحیح مصرف کود ها به ویژه کودهای ازت بالا : استفاده زیاد از کودهای ازته نیز باعث تغذیه و خسارت بیشتر آفت می شود.
مبارزه شیمیایی
- سمپاشی پیش بهاره با روغن ولک در کنترل و کاهش جمعیت آفت موثر است؛ بهترین روش استفاده از روغن امولسیون شونده به میزان ۱ % قبل از تورم جوانه ها در ترکیب با سمومی مانند دورسبان و یا اتیون به میزان ۱/۵ در هزار است.
- سمپاشی در طول فصل پس از خروج دو سوم پوره ها و قبل از ترشح سپر، همراه با سم و روغن مصرف شود؛ سمومی که برای این آفت در این مرحله قابل مصرف هستند شامل: اتیون به میزان ۱/۵ در هزار یا کلرپیریفوس به میزان ۱/۵ در هزار و به همراه روغن امولسیون شونده به میزان ۰/۵ درصد می باشد.
- ۴ تا ۶ هفته بعد از شکوفایی زمانی آفت به صورت خزنده و فعال می باشد؛ زمانی است که می توان با استفاده از سمومی مانند موونتو، آدمیرال با مشورت کارشناس استفاده شود.
سپردار بنفش زيتون
اين حشره اگرچه براي اولين بار از روي درختان زيتون جمع آوري شده است ولي به عده زيادي از درختان ميوه دانه دار، هسته دار، گياهان زينتي و جنگلی حمله مي نمايد. اين سپردار روي برگ، شاخه، تنه و ميوه زندگي مي کند و در محلي که خرطوم خود را در بافت گياه فرو مي نمايد، کلروفيل گياه ميزبان از بين رفته و به جاي آن لکه گرد و قرمز ارغواني رنگي به وجود مي آيد. در روي تنه و سرشاخه در محل تجمع شپشک ها، لکه هاي قهوه اي رنگ مشاهده مي شود که تصور مي رود يک نوع بيماري فيزيولوژيک باشد. اين وضعيت روي ميوه هاي مختلف نيز مشاهده مي شود و اغلب ممکن است با علائم بيماري هاي گياهي خاص اشتباه شود. حمله و تغذيه اين شپشک باعث ضعف درختان ميوه و آماده شدن آن ها براي حمله سوسک هاي پوستخوار و ساير آفات درجه دوم مي شود.
شپشک پنبه ای زیتون
این آفت در دوران گلدهی و شکوفه های بهاری زیتون ایجاد می شود و معمولا در باغ های بدون هرس و با آب و هوای مرطوب بیشتر دیده می شود. شپشک های سفید آرد مانند از فیبر موم پوشیده شده اند و کنترل آن ها با سم پاشی و مواد شیمیایی کاری بسیار دشوار است. این شپشک ها از برگ و گل درختان زیتون تغذیه می کنند؛ شپشک پنبه ای چنانچه در تراکم بالایی فعالیت داشته باشد در این صورت برای درختان زیتون بسیار خسارت زا می باشد:
۱- شپشک های آردی زیتون شیره گیاهی را جذب می کنند و بصورت پنبه ای شکل در می آیند.
۲- این حشرات به دور شکوفه ها و برگ های زیتون می پیچند و حالت چسبناکی ایجاد می کنند؛ به طوری که حتی مانع فتوسنتز کامل گیاه می شوند.
۳- اگر آلودگی به آفت شدید باشد؛ در اثر تخلیه شیره گیاهی، درخت زیتون رشد خود را از دست می دهد و دچار پژمردگی شدید خواهد شد.
شپشک سیاه زیتون
شپشک سیاه زیتون یکی از مهم ترین و زیان آورترین آفات زیتون است. پوره شپشک سیاه در طول سال روی برگ ها و سرشاخه های جوان و گاهی هم شاخه های ضخیم زیتون در حال فعالیت می باشد. شپشک سیاه زیتون با مکیدن شیره گیاهی، موجب ضعیف شدن درخت و کاهش راندمان تولید می گردد. این حشره چند نسل در طول سال دارد؛ در صورت عدم مدیریت آفت و طغیان جمعیت، میزان خسارت به محصول بسیار سنگین خواهد شد.
مبارزه با انواع شپشک های زیتون
اقدامات قرنطینه ای:
- بازرسي باغات مادري و مراكز توليد نهال و حذف مراكز آلوده از چرخه توليد اندام تكثيري
- صدور گواهي بهداشت براي باغات و اندام هاي تكثيري كاملا سالم و استاندارد
- عدم استفاده از پا جوش ها و بخش هاي هرس شده به عنوان قلمه
کنترل زراعی:
- استفاده متعادل از كودهاي ازت بالا
- آبياري کافی و به موقع
- هرس پاجوش ها و شاخه های آلوده در اواخر زمستان
- استفاده از ارقام مقاوم و متحمل بومي زرد، روغني و شنگه در مناطق آلوده به شپشک ها
- حذف علف هاي هرز و رعایت بهداشت باغی
کنترل شیمیایی:
مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد که شپشک در مرحله خزنده یا Crawler باشد و ۷۵% پوره های شپشک از زیر سپر خارج شده باشند. چرا که مبارزه شیمیایی با حشرات بالغ شپشک داراي سپر (لاک) از طريق شيميايي عملي نبوده. در اواسط بهار استفاده از سموم نفوذي مانند ديازينون به میزان۱/۵ در هزار به همراه ۰/۵ درصد روغن امولسیون شونده براي سپرهاي تازه تشكيل شده هم مي تواند تا حدي آفت را كنترل كند.
در نتیجه با بررسي وضعيت زيست شناسي آفت و خروج پوره ها از زیر سپر (در اواخر بهار) با کاربرد سموم زیر و با استفاده از روغن ولک امكان پذير می باشد:
- آزینفوس متیل (گوزاتیون) EC 20 % به نسبت ۲ در هزار
- اتیون EC 47 % به نسبت ۱/۵ درهزار
- اتریمفوس (اکامت) EC 50 % به نسبت ۱در هزار
- کلرپیریفوس (دورسبان) EC 40.8 %به نسبت ۱/۵ – ۱ در هزار
- روغن امولسیون شونده O 80 % به نسبت ۰/۵ درصد
مبارزه زمستانه در برابر شپشک های زیتون: این مبارزه اغلب در مورد گونه هایی صورت می گیرد که آفت به صورت پوره و یا حشره کامل می باشد. این روش در مورد شپشک های زیر خانواده Lecaninae مانند شپشک سیاه زیتون که دارای بدن بدون محافظ می باشند خیلی مؤثر است. سم پاشی زمستانه در اواخر زمستان با استفاده از روغن ولک(Volk) به میزان ۱ درصد و حشره کش کلرپیریفوس به میزان ۱/۵ در هزار پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام می‌شود. روغن‌های زمستانه دارای هیدروکربن اشباع کمتری هستند.
شپشک استرالیایی درختان میوه
شپشک استرالیایی که اصل آن از کشور استرالیا میباشد همراه با نهال‌های درختان میوه از ایتالیا وارد ایران شده است. این آفت از انواع شپشک های بدون سپر می باشد. با ترشح رشته های سفید، کیسه ای در انتهای بدن می سازد و در آن تخم ریزی می نمایند. زمستان را به صورت ماده کامل و پوره سن ۲ می گذراند؛ در اوایل بهار پوره ها از کیسه خارج شده؛ روی قسمت های مختلف گیاه پراکنده می گردند و در نهایت پس از تعویض جلد بر روی سرشاخه ها متمرکز می گردند.
روش های مبارزه با شپشک استرالیایی
- مبارزه با شپشک استرالیایی با روش سم پاشی نتیجه کافی را به جای نمی گذارد.
- یکی از عملی ترین راه های از بین بردن شپشک استرالیایی استفاده از روش بیولوژیکی و به کار بردن کفشدوزک استرالیایی و با نام علمی این کفشدوزک rodolia cardinalis می باشد.
- همچنین در بعضی کشور ها زنبورTrichogramma minutum بعنوان پارازیت تخم شپشک استرالیایی مورد استفاده قرار می گیرد.
- هرس کردن قسمت های داخلی تاج درخت در اواخر زمستان و حذف شاخه های متقاطع
- سم پاشی در اواخر زمستان با استفاده از حشره کش دورسبان به میزان ۱/۵ در هزار به همراه ۱/۵ % روغن ولک
- سمپاشی تابستانه با دورسبان به نسبت ۲ در هزار؛ همزمان با اوج حضور پوره های سن یک نسل اول و تلفیقی از روش های مذکور بسیار موثر می باشد.
شپشک نرم تن پسته
پوره های شپشک نرم تن پسته بیضی شکل، پولک مانند و به رنگ خاکستری متمایل به سبز می باشند. حشرات کامل ماده، بدنی نیم کروی دارند. رنگ عمومی بدن کرم با لکه های پراکنده قهوه ای یا سیاه می باشد. بعلاوه در سطح پشتی چین خوردگی های نامنظمی نیز دیده می شود.
شپشک نرم تن پسته زمستان را روی تنه و سرشاخه های درختان بصورت پوره های سن دو می گذراند. پوره ها در بهار، به تغذیه و رشد خود ادامه داده و در اوایل خرداد بصورت حشرات کامل در می آیند. اگرچه پوره ها ممکن است روی برگ یا میوه مشاهده شوند، ولی در پائیز به روی شاخه و تنه درختان مهاجرت کرده و در این قسمت ها ثابت می شوند. به همین لحاظ حشرات کامل منحصراً روی شاخه و تنه درختان مشاهده می شوند.
حشرات کامل از اواسط خرداد شروع به تخم ریزی می کنند و مانند اغلب گونه های این جنس زیر بدن انباشته از تخم های بیضوی و زرد رنگ می گردد. این تخم ها در اوایل تابستان باز می شوند و پوره ها در سطح شاخه ها، برگ ها و میوه ها پراکنده یا سرگردان می شوند. همین پوره ها هستند که در پائیز روی تنه و سرشاخه متمرکز شده و زمستان را به حالت دیاپوز می گذرانند.
روش های مبارزه با شپشک نرم تن پسته
الف) مبارزه مکانیکی:
در صورت مشاهده حجم زیاد سپردارها بر روی شاخه های درخت در پاییز و زمستان:
- اقدام به هرس شاخه های آلوده و سپس سوزاندن اندام های هرس شده در خارج از باغ صورت گیرد.
هشدار: این نوع هرس باید با احتیاط و با حجم گیاهی کم انجام گردد؛ زیرا در صورت هرس شدید در درختانی که دچار ضعف و مورد حمله آفات هستند منجر به تنش ناگهانی و سر خشک شدن درخت میگردد.
ب) مبارزه شیمیایی:
با توجه به لزوم حفظ دشمنان طبیعی بهترین زمان مبارزه در دو نوبت: قبل از شروع فصل رشد و ابتدای فصل رشد به شکل زیر میباشد:
- مبارزه شیمیایی در اواخر زمستان و قبل از باز شدن جوانه های درختان صورت گیرد.
- برای مبارزه زمستانه: ترکیب آفت کش اتیون به نسبت ۲ لیتر در هزار به همراه روغن زمستانه ولک با نسبت ۲۰ لیتر در هزار را آماده کرده و سپس با استفاده از گونی نخی و یا برس پلاستیکی که آغشته به محلول سمی تهیه شده می گردد، بر روی تنه و شاخه های اصلی درخت کشیده شود. اینکار علاوه بر مبارزه فیزیکی با لایه محافظ حشره یا همان سپر، باعث از بین رفت پوره ها (نوزاد حشره) با سم شیمیایی می گردد.
- مبارزه شیمیایی در اواخر مرداد ماه صورت گیرد.
- ترکیب سمی دیازینون ۱/۵ در هزار و کنفیدور ۰/۵ در هزار به همراه روغن به نسبت ۲ در هزار بر روی تنه، شاخه و برگ ها سمپاشی می گردد.
توجه! بر حسب تجربه، این مرحله در صورت رعایت اصولی و مبارزه صحیح در مرحله اول یا قبل از شروع فصل رشد، معمولا نیاز نمی گردد
اصل پیشگیری در مدیریت شپشک درختان میوه
پیشگیری بر پایه مقاومت درختان:
آفات شپشک به درختانی که ضعیف و از نظر سلامت و سبزینگی وضعیت مناسبی ندراند حمله می کنند. به همین دلیل برای داشتن درختانی عاری از چنین آفاتی نیاز است تا با تامین مواد غذایی و آب کافی در زمان مناسب برای درختان، آنها را از خسارات این دسته از آفات مصون داشت. از این رو می توان اهمیت تغذیه مناسب در ایجاد مقاومت در گیاهان را به عنوان یک اصل مبارزه با شپشک ها معرفی کرد.
تغذیه درختان
همانطور که گفته شد یکی از اصلی ترین مراحل مبارزه با این نوع از آفات در نقاطی که آلودگی وجود داشته است؛ بعد از اتمام عملیات مبارزه زمستانه، بحث تغذیه گیاهی است. عموماً درختانی آلوده به این آفت می شوند که در طول فصل رشد دچار تنش بوده و آبیاری و تغذیه گیاهی نامناسبی داشته باشند.
- ابتدا شناسایی کانون های آلودگی در اواخر فصل رشد و سپس اقدام به استفاده از کودهای تقویتی با روش چالکود به همراه کود دامی پوسیده طی پاییز الی زمستان صورت گیرد.
- استفاده از کودهای حاوی عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی ها مطابق برنامه غذایی محصول جهت افزایش مقاومت به تنش های مختلف در طول فصل رشد صورت گیرد.
نکات کاربردی مصرف روغن ولک در مبارزه زمستانه بر علیه شپشک های درختان میوه
از جمله نهاده هایی که برای مبارزه زمستانه بر علیه شپشک ها استفاده می شود روغن ها هستند که باید شرایط خاصی داشته باشند تا اثرگذار باشند در غیر اینصورت باعث آسیب غیر قابل جبرانی برای درختان خواهند شد.
از جمله این موارد عبارتند از:
- روغن ها باید در فصل خواب درختان در زمستان مصرف شوند؛ زیرا که استفاده از روغن ها در فصل بیداری درختان در بهار با دزهای مصرفی بالا، باعث سوختن شاخه ها و برگ درختان خواهد شد.
- روغن هایی مناسب هستند که دارای وزن سبک باشند و درجه خلوص بالایی داشته باشند. باید توجه داشته که هرچه روغن خالص تر باشد، رنگ آن نیز روشن تر خواهد بود.
- توجه به این نکته ضروری است که استفاده از روغن های ولک در دمای بالای ۳۳ درجه سانتی گراد و دمای زیر صفر درجه سانتی گراد و همچنین زمان یخبندان ممنوع است.
- در شرایط وجود هرگونه تنش در درختان از جمله کم آبی از مصرف روغن ها جلوگیری شود.
- در صورت وجود بارندگی و همچنین وجود رطوبت بالا از مصرف روغن خودداری شود؛ زیرا به درختان آسیب می رسد.
- در زمان شکوفه دهی هرگز از روغن ها استفاده نکنید.
- زمانی که برگ ها تازه سبز شده اند از مصرف روغن ها نیز جلوگیری شود.
- بهترین زمان استفاده از روغن ها به ویژه روغن ولک : ۲ تا ۳ هفته قبل از تورم جوانه ها می باشد.
